محققان در آزمایشات جدید خود به‌دنبال پاسخ به این سؤال هستند که چرا افراد در برابر گیاهخواری مقاومت می‌کنند.
یک آزمایش اخیراً به بررسی این موضوع پرداخته است که چرا مردم غذاهایی را که برای سلامتی ما و سیاره زمین بهتر است، رد می‌کنند. در این مقاله می‌خوانیم که علت مقاومت افراد در برابر گیاهخواری چیست. محققان اکنون دریافته‌اند که این یک ریشه روانشناسی دارد.
براساس آزمایشاتی که اخیراً انجام شده است، زمانی که روی اقلام غذایی به‌طور خاص برچسب «گیاهخواری» زده می‌شود تا نشان داده شود که برای تولید آن‌ها حیوانی کشته نشده است، افراد کمتری تمایل به خرید آن‌ها دارند، حتی اگر برای کره زمین و یا سلامت ما بهتر باشند.
تهیه و انتقال مواد غذایی مسبب یک چهارم کل انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان است که تأثیر منفی چشمگیری بر گرمایش کره زمین دارد. از این میان، اکثریت قریب‌به‌اتفاق فرایندهایی که سبب این امر می‌شوند، فرایندهایی هستند که با تولید گوشت در ارتباطند. به همین دلیل است که کارشناسان به جوامع توصیه می‌کنند به‌سمت مصرف بیشتر مواد غذایی گیاهی بروند.
«ریچارد ویت»، کارشناس مواد غذایی می‌گوید: «در تولید مواد غذایی باید سیاست‌گذاری‌های آب‌وهوا نیز درنظر گرفته شوند. باید تغییرات بزرگی در نحوه تولید و مصرف مواد غذایی ایجاد کنیم، زیرا جمعیت کره زمین رو به رشد است و ما نیاز به مواد غذایی بیشتری داریم.»
مطالعات انجام‌شده در دانشگاه «MIT» نشان داده که این مسئله کمی چالش برانگیز است.
محققان از حدود ۱۵۰ نفر که در چندین رویداد دانشگاهی شرکت کرده بودند، خواستند نهار خود را با کمک لیستی که در اختیار آن‌ها قرار داده شده است، انتخاب کنند. مطالعه دیگری نیز به‌صورت آنلاین انجام شد که در آن افراد باید انتخاب می‌کردند ترجیح می‌دهند چه غذایی (گیاهی/غیرگیاهی) مصرف کنند. لیست‌هایی که در اختیار این افراد قرار داده شده بود، دو نوع بود. نوع اول لیستی بود که در مقابل نام غذاها کلمه «گیاهی» وجود نداشت. در لیست دوم، در مقابل نام برخی غذاها کلمه «گیاهی» ثبت شده بود. نیمی از شرکت‌کنندگان در این مطالعه لیست اول و نیمی دیگر لیست دوم را داشتند.
دانشمندان در این مطالعه دریافتند زمانی که کلمه گیاهی در مقابل نام غذا ذکر می‌شود، افراد تمایل کمتری برای انتخاب آن دارند. نتایج دقیق‌تر به این صورت بود که پس از ثبت نوع غذا (گیاهی) دو‌سوم از تعداد افرادی که تمایل به انتخاب غذای گیاهی داشتند، کاسته شد.
نویسنده این مطالعه، «الکس برک»، دانشجوی دکترا در دانشگاه MIT بوده و خود او از ۱۰ سالگی شروع به مصرف غذاهای گیاهی کرده است. او حدود سه سال پیش برای کمک به آب‌وهوا، رژیم گیاهخواری را انتخاب کرد.
روانشناسی و گیاهخواری
دلایل زیادی وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا مردم از انتخاب غذاهای گیاهی خودداری می‌کنند. «سوزان کلینتون»، کارشناس روانشناسی در دانشگاه «اوهایو» می‌گوید: «برخی افراد تمایل دارند تا خود را گوشت‌خوار بدانند؛ به‌خصوص اگر در خانواده‌هایی بزرگ شده باشند که خوردن گوشت در آن‌ها معیار غذای مناسب است. برخی نیز هنوز تغییرات آب‌وهوایی و ارتباط آن با گیاهخواری را درک نکرده‌اند و بنابراین لزومی برای گیاه‌خوار‌شدن نمی‌بینند.»
اصطلاح گیاهخواری همچنین در بعضی جوامع به‌معنای محرومیت است. برخی عقیده دارند کسانی که گیاه‌خوار هستند، توانایی خرید غذاهای گوشتی را ندارند. به همین دلیل، گیاه‌خوار‌شدن در این شرایط نشانه فقر است.
در روانشناسی مفهومی وجود دارد که به «واکنش به گیاهخواری» معروف است. این مفهوم اولین‌بار در سال ۱۹۶۰ پیشنهاد شد و از آن زمان به‌صورت گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. این مفهوم درحقیقت واکنش ذهن در پس‌زدن محدودیت‌ها را توصیف می‌کند. به عبارت دیگر، هنگامی که لیست با انواع غذاهای گیاهی محدود می‌شود، فرد به‌نوعی انتخاب‌های خود را ناچیز می‌داند و به گیاهخواری واکنش روانی منفی می‌دهد.
روانشناسان باور دارند اگر آزادی افراد محدود شود، انگیزه آن‌ها در برابر مخالفت و مقاومت کردن بیشتر می‌شود. برخی از افراد در این وضعیت بیشتر از سایرین مستعد مخالفت‌کردن هستند و ممکن است پاسخ‌های منفی تند و غیرمنطقی به این شرایط دهند. این مفاهیم توضیح می‌دهد که چرا اگر در شرایطی دولت اعلام کند که قصد دارد خوردن همبرگر را ممنوع کند، افراد بیشتری به خوردن همبرگر علاقه‌مند می‌شوند.
طبق باور روانشناسان، بهتر است به‌جای اجبار به انجام یک عمل، انجام‌دادن آن کار به شخص پیشنهاد شود. برای مثال، بهتر است برای افراد توضیح داده شود که گیاهخواری چه فوایدی دارد و سپس به آن‌ها پیشنهاد داده شود که غذای گیاهی را انتخاب کنند.
گوشت و کربن!
تولید گوشت گاو بزرگ‌ترین عامل کشاورزی است که سبب تغییرات آب‌وهوایی می‌شود. دلیل اصلی این است که بازدهی گاوها در تولید آنچه می‌خورند به آنچه که نهایتاً برای ما تبدیل به استیک می‌شود، ناکارآمد هستند. به بیان دیگر، هر ۱۰۰ کالری که حیوانات به‌عنوان غذا مصرف می‌کنند، تنها فقط یک کالری پروتیٔین خوراکی تحویل می‌دهد.
از سوی دیگر، گاوها به چراگاه‌های وسیع نیاز دارند. تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و پاکسازی جنگل‌ها در اثر چرای گاوها مسئول یک‌سوم کل کربن دی‌اکسید تولیدشده در کره زمین است!
در سال‌های اخیر، زمین‌های جنگلی بیشتری نابود شده‌اند تا به مزارع و چراگاه‌های گاوها تبدیل شوند. این رقم در سال گذشته نسبت به سال‌های پیشین ۴ برابر شده است. از سوی دیگر، گاوها مقادیر زیادی متان تولید می‌کنند که ۲۵ برابر قوی‌تر از کربن دی‌اکسید به‌دام‌افتاده در جو زمین است.
به همین دلایل، گاز گلخانه‌ای که افراد گیاه‌خوار تولید می‌کنند، ۷۵ درصد کمتر از افرادی است که گوشت مصرف می‌کنند.
جوجه‌ها و خوک‌ها نیز بیشتر از حد تصور ما دانه مصرف می‌کنند تا به گوشت‌دهی برسند. اگرچه آن‌ها از گاوها به‌صرفه‌تر و کارآمدتر هستند، اما اثرات منفی خود را بر آب‌وهوای زمین می‌گذارند. دانشمندان باور دارند اگر مردم حتی به مصرف فرآورده‌های شبه‌گوشت مانند سویا روی آورند، بازهم به نفع کره زمین است و جنگل‌های کمتری نابود خواهند شد.
تغییر شیوه زندگی به‌سمت گیاهخواری به‌ویژه در ایالات‌متحده بسیار اهمیت دارد. زیرا این کشور بیشترین مصرف سرانه گوشت در جهان را دارد – بیش از 2 برابر میانگین جهانی. البته با افزایش آگاهی مردم نسبت به تأثیرات مثبت گیاهخواری بر سلامت بدن و همچنین تغییرات آب‌وهوایی، مصرف فرآورده‌های حیوانی تا حدودی کاهش یافته است – به‌خصوص گوشت قرمز. اما جالب است بدانید که مردم در توضیح این رفتار بیشتر هزینه بالای گوشت و سلامتی خود را به‌عنوان دلیل تغییر رژیم غذایی ذکر می‌کنند نه کمک به وضعیت گرمایش جهانی.
بااین‌حال، این نرخ تغییر کافی و سریع نیست. برای دستیابی به شرایط آب‌وهوایی مناسب و جلوگیری از گرمایش زمین، مصرف گوشت در کشورهای بزرگی همچون آمریکا باید با سرعت بیشتری کاهش یابد.
تغییرات کوچک، نتایج بزرگ
واضح است که فعالان محیط‌زیست از همه نمی‌خواهند که گیاه‌خوار شوند. آن‌ها تنها انتظار دارند که مردم بیشتر وعده‌های غذایی خود را به غذاهای گیاهی تبدیل کنند. این نکته را درنظر داشته باشید که اگر افراد تنها یک‌سوم از مصرف گوشت و فرآورده‌های گوشتی خود کم کنند، تا ۱۵ درصد بر آب‌وهوای کره زمین تأثیر مثبت خواهند گذاشت.
این درحالی است که رستوران‌ها اغلب با ارایٔه غذاهای گیاهی در منوی خود مخالف هستند. اما از سوی دیگر، مؤسسه منابع جهانی سیاستی اتخاذ کرده است که در آن صاحبان کسب‌وکار مرتبط با غذا مانند آشپزخانه‌ها، رستوران‌ها و سلف‌های غذاخوری در دانشگاه و ادارات را مجبور کند تا حداقل یک نوع غذای گیاهی در منوی انتخابی خود قرار دهند.
وجود چنین گزینه‌ای در منوی غذایی سبب می‌شود تا افراد بیشتری تمایل داشته باشند حداقل یک وعده غذای خود را به‌صورت گیاهی مصرف کنند. براساس مطالعه‌ای که اخیراً در «Appetite» به چاپ رسیده است، هنگام تلاش برای متقاعدکردن دوستان خود برای کاهش مصرف گوشت، بر فواید سلامتی تأکید بیشتری داشته باشید تا رفاه حال حیوانات و تغییر شرایط آب‌وهوای کره زمین. پرداختن به نگرانی‌های مردم مبنی بر اینکه می‌توانند به‌راحتی غذاهای بدون گوشت تهیه کنند یا به‌راحتی جایگزین‌های گوشت بخرند، تأثیرگذار خواهد بود.